Wat is oncologische pijn?

Oncologische pijn is pijn bij een kwaadaardige aandoening, zoals kanker.
Naast de lichamelijke klachten die patiënten van een kwaadaardige aandoening kunnen ondervinden, komt pijn vaak voor. Soms is dit het eerste symptoom waarmee de ziekte zich presenteert, soms komt pijn pas voor in een verder gevorderd stadium.
Het voorkomen van (prevalentie) pijn bij kanker is heel verschillend (33-77%), afhankelijk van de soort tumor, patiënt-specifieke factoren en methoden van de diverse studies.

Symptomen

De soort pijnklachten die patiënten ondervinden bij oncologische pijn zijn afhankelijk van de plaats (lokale ingroei in structuren en eventuele uitzaaiingen) van de tumor en eventueel andere aanwezige aandoeningen. Zo presenteert iemand met een hersentumor zich met andere pijnklachten dan iemand met een darmtumor of met een al langer bestaand chronisch pijnsyndroom.
Pijnklachten bij kanker kunnen verschillende symptomen hebben, onderstaande kenmerken kunnen tevens tegelijkertijd bij een patiënt voorkomen:

  • Nociceptieve pijn: Pijn veroorzaakt door weefselbeschadiging. Zoals bv pijn door een snede in de huid. Nociceptive pijn kan worden opgedeeld in somatische en viscerale pijn.
    • Somatische pijn: Nociceptieve pijn veroorzaakt door beschadiging van bindweefsel, spierweefsel of bot. Deze is meestal duidelijk te lokaliseren en scherp, stekend of kloppend van karakter
    • Viscerale pijn: Nociceptieve pijn veroorzaakt door beschadiging van de ingewanden van de borst of de buik. Deze pijn is meestal niet duidelijk te lokaliseren en borend, drukkend of krampend van karakter.
  • Neuropathische pijn: Pijn veroorzaakt door beschadiging van het perifere of centrale zenuwstelsel. Deze pijn kan brandend, tintelend, koud, stekend aanvoelen. Daarnaast is er vaak spontane pijn, elektrische scheuten, dof gevoel (ondanks pijn) en abnormaal pijngevoel bij een normale aanraking.
  • Doorbraakpijn: Plotse en kortdurende toename van pijn die door langwerkende pijnmedicatie “doorbreekt”.

Oorzaken

  • Directe doorgroei van de tumor in omliggende structuren waardoor organen, bloedvaten, zenuwen of het lymfestelsel beschadigd raken of onder druk komen te staan. Door uitzaaiingen van de tumor kunnen er op meerdere locaties in het lichaam pijnklachten ontstaan.
  • Indirecte gevolgen van de ziekte: bijvoorbeeld infecties, verhoogde hersendruk.
  • Door de behandeling van kanker. Radiotherapie of chemotherapie wordt gegeven om de tumor te vernietigen, maar er kan hierdoor ook beschadiging van gezonde weefsels optreden. Een operatie om de tumor te verwijderen kan eveneens pijn veroorzaken.
  • Patiënt gerelateerde factoren, zoals bijvoorbeeld een al langer bestaand pijnsyndroom, diabetes of reuma.
  • Tevens spelen er diverse emoties een rol bij patiënten met een kwaadaardige aandoening, zoals rouw, angst, depressieve klachten en verdriet, die een invloed hebben op de pijnbeleving

Risicofactoren

Het hebben van kanker is in dit geval het grootste risico om pijn te krijgen. Pijn bij kanker komt vaak voor (33 – 77%). Beïnvloedende factoren zijn de soort tumor en eventuele uitzaaiingen, zo zullen botmetastasen vaak met pijn gepaard gaan. Tevens kunnen begeleidende symptomen als gevolg van de ziekte pijnklachten veroorzaken, zoals verstopping van de darmen, een botbreuk.

Diagnose

Een goede diagnose begint met een gesprek tussen de behandelaar en de patiënt, waarin voldoende tijd wordt genomen om de pijnklachten in kaart te brengen. In zo’n gesprek zal worden ingegaan op het volgende:

  • Kenmerken van de pijn: pijnscore (0-10), locatie, uitstraling, aard van de pijn (nociceptief/neuropathisch/doorbraakpijn), factoren waardoor de pijn toe- of afneemt, verloop van de pijn?
  • Functionele beperkingen? Nachtrust?
  • Eerdere behandelingen? Verwachting van komende behandeling?
  • Welke betekenis wordt gegeven aan de pijn?
  • Rol van naasten?
  • Begeleidende symptomen?

Nadien zal de behandelaar lichamelijk onderzoek verrichten en indien nodig aanvullend onderzoek.

Behandeling

Vaak is het goed mogelijk om de pijn te behandelen of tot een acceptabel niveau te brengen.
Het doel van de behandeling is om de pijn te verminderen met daarnaast geen of aanvaardbare bijwerkingen. Samen met de patiënt zal een individueel behandelplan afgesproken worden, dat zoveel mogelijk op de wensen van de patient wordt afgestemd. Het is belangrijk dat de verschillende behandelaars het behandelplan met elkaar overleggen en dat voor de patiënt duidelijk is wie het aanspreekpunt is in zijn pijnbehandeling.
Er zijn diverse behandelmogelijkheden en het kan zijn dat een combinatie van behandelingen nodig is om het gewenste effect te behalen.

Oorzakelijke behandeling

  • Hormonale therapie
  • Chemotherapie
  • Bestraling
  • Chirurgie

Medicamenteus

  • Paracetamol
  • NSAID’s
  • Opiaten
  • Tricyclische antidepressiva
  • Anti-epileptica
  • Corticosteroiden
  • Benzodiazepinen

Niet-medicamenteus

Interventionele behandelingen (behandeling met naald of stroomdraad)

Als er onvoldoende effect is van (niet)-medicamenteuze of de behandeling van de oorzaak van de pijn, of als er te veel bijwerkingen of risico’s hieraan zijn verbonden, kan een zenuwblokkade afgesproken worden. Afhankelijk van de locatie van de klachten kunnen de volgende interventies worden verricht (klik op de interventie voor uitleg):

Preventie

Belangrijk is om bij patiënten met kanker te informeren naar pijnklachten. Doordat er zo veel andere zaken spelen in een ingrijpende periode, is er een risico dat de pijnklachten niet of te weinig ter sprake komen. Door echter op tijd de pijn te behandelen kan men de pijn beter onder controle krijgen en houden.

Aanbevolen sites voor meer informatie

www.stichtingpijnbijkanker.nl
www.pijnbijkanker.nl