Wat is chronische pancreatitis?

De medische naam voor alvleesklier is pancreas. Een alvleesklierontsteking (pancreatitis) is een aandoening waarbij de alvleesklier ontstoken is. Bij een chronische pancreatitis is er sprake van een steeds terugkerende of langdurige ontsteking. Normaal gesproken worden de spijsverteringsenzymen die de pancreas produceert pas in de darm actief, waar ze het voedsel helpen verteren. Bij een pancreatitis gaan de enzymen al in de pancreas zelf aan het werk. Het weefsel van de pancreas wordt dan door zijn eigen enzymen verteerd. Dit proces veroorzaakt schade aan het weefsel waardoor nog meer enzymen afgescheiden worden, en de pancreas steeds verder ontstoken raakt.
Door de chronische ontsteking kan de functie van de pancreas steeds verder achteruit gaan waardoor blijvende schade ontstaat. Als gevolg van de langdurige ontsteking verdwijnen er alvleeskliercellen. Deze worden niet vervangen door nieuwe gezonde cellen, maar door littekenweefsel. Door het littekenweefsel kan de afvoergang van de alvleesklier vernauwd raken.

Symptomen

Op welk moment er klachten ontstaan, is per patiënt verschillend, omdat de pancreas een grote reservecapaciteit heeft. Hierdoor kan het soms langer duren voor er symptomen optreden. Bij een chronische alvleesklierontsteking worden perioden met veel symptomen vaak afgewisseld door perioden met weinig symptomen. De meest voorkomende klachten zijn:

  • Buikpijn: hevige pijn midden in de bovenbuik, is de meest kenmerkende klacht. De pijn kan uitstralen naar de rug, de zij en de schouders. Bijkomende klachten zijn misselijkheid en braken. Ongeveer 20-30 minuten na de maaltijd kan verergering optreden van de klachten
  • Vetdiarree: doordat de productie van spijsverteringsenzymen afneemt kan een vettige diarree ontstaan.
  • Gewichtsverlies: als gevolg van de vetdiarree, maar ook als gevolg van de angst om te eten (door de pijn), kunnen patiënten ernstig vermageren.
  • Vochtcollectie: soms kan de chronische ontsteking leiden tot een vochtcollectie. Dit is een begrensde holte in of net buiten de pancreas als gevolg van lekkende alvleeskliersappen. Afhankelijk van de grootte, kan een vochtcollectie allerlei klachten veroorzaken. Wanneer de vochtcollectie tegen de maag of darm aandrukt, kan er sprake zijn van misselijkheid, braken en pijn. Als de vochtcollectie de galwegen dichtdrukt, ontstaat er geelzucht. De vochtcollectie  verdwijnt in vijftig procent van de gevallen vanzelf. Soms kan er in een vochtcollectie een infectie ontstaan.

Oorzaken

Risicofactoren voor het krijgen van chronische pancreatitis zijn ziekten van de galwegen en alcoholisme. Bij ongeveer de helft van patiënten met een chronische pancreatitis wordt de oorzaak aangetoond. Bij de overige patiënten spreken we van idiopathische chronische pancreatitis. Een van de belangrijkste symptomen bij chronische pancreatitis is pijn. De ontstaanswijze van deze pijn is slechts gedeeltelijk opgehelderd en waarschijnlijk spelen zowel schade aan het pancreasweefsel, zenuwpijn en ontstekingsmechanismen een rol. Chronische pancreatitis kan in 20% van de gevallen gedurende lange periodes zonder pijn verlopen. Doordat steeds meer alvleesklierweefsel verloren gaat, kan de hevige pijn bij sommige patiënten na lange tijd minder worden. Dit is niet bij iedereen het geval en de pijn kan lange tijd aanwezig blijven.

Diagnostiek

Bij een vermoeden op chronische pancreatitis zal de maag-darm-leverarts (MDL-arts) of een internist lichamelijk en aanvullend onderzoek verrichten. Bij lichamelijk onderzoek wordt meestal niet veel meer gevonden dan drukpijn in de maagstreek. Aanvullend onderzoek dat verricht zou kunnen worden, staat hieronder in het kort beschreven :

  • Bloedonderzoek: in het bloed kunnen veranderingen worden aangetoond in de waarden van bepaalde alvleesklierenzymen en tekorten van vitamines. Als de ontsteking lang aanwezig is, kan suikerziekte ontstaan.
  • Meting van de vetuitscheiding in de ontlasting: hierbij wordt de ontlasting gecontroleerd op de aanwezigheid van vet. Als er minder vet in het lichaam wordt opgenomen, is er meer vet aantoonbaar in de ontlasting aanwezig. Het afscheiden van minder alvleesklierenzymen kan hiervan de oorzaak zijn. Ook kan de hoeveelheid van bepaalde alvleesklier enzymen in de ontlasting bepaald worden als maat voor de verminderde werking van de alvleesklier.
  • Echografie: een echografie van de buik kan de ontstoken pancreas in beeld brengen en aantonen of galstenen de oorzaak zijn van de ontsteking.
    Een endo-echografie is een vorm van echografie waarbij het echoapparaat vastzit op een flexibele slang (endoscoop). De arts brengt deze slang via de mond en de slokdarm naar de maag en het eerste deel van de dunne darm (de twaalfvingerige darm). Met dit onderzoek kan de arts inzicht krijgen in de pancreas, de galwegen en de pancreasgang.
  • CT-scan of MRI-scan: hiermee kunnen allerlei afwijkingen zoals vochtcollecties in de ontstoken alvleesklier nauwkeurig in beeld worden gebracht.

Bij het pijncentrum zal met aanvullende vragenlijsten een inschatting worden gemaakt van de invloed die de pijn op uw leven heeft en hoe u hier mee omgaat. Deze vragen zijn bijvoorbeeld gericht op de kwaliteit van leven, pijnscores en cognitieve factoren die invloed op hebben op de pijn.

Behandeling

Bij chronische pancreatitis zijn er verschillende behandelingsmogelijkheden, dit kan zowel met medicijnen als met een interventie/blokkade of leefstijladviezen.

  • De MDL-arts of internist kan u medicijnen voorschrijven voor het ondersteunen van de pancreasfunctie of adviezen geven voor een aangepast dieet.
  • In sommige gevallen is een endoscopische behandeling (ERCP) of operatie noodzakelijk. Uw MDL-arts of internist kan u hier verder over informeren.
  • Vaak zal op basis van de uitslagen bij de aanvullende psychocognitieve diagnostiek een indicatie gesteld worden voor een multidisciplinaire behandeling. Deze behandeling richt zich op het aanpassen van de levensstijl, psychologische begeleiding, cognitief-gedragsmatige behandeling of revalidatie behandeling. Bij de medicamenteuze behandeling van de pijn kunnen anti-epileptica, antidepressiva of langwerkende opiaten voorgeschreven worden.
  • Soms kan een interventionele pijnbehandeling helpen, namelijk radiofrequente Nervus Splanchnicus blokkade (zie ook de splanchnicus blokkade).

De nervi splanchnici zijn ingewandszenuwen die belangrijk zijn voor pijn in de bovenbuik, zoals bijvoorbeeld bij chronische pancreatitis. De zenuwen liggen in de bovenbuikholte naast de wervelkolom. Door blokkade van de nervus splanchnicus wordt de pijngeleiding beïnvloed, zodat het pijnsignaal voor langere tijd niet meer kan worden doorgegeven.

Tijdens de behandeling wordt de zenuw verwarmd door middel van radiofrequente (RF) stroom, ookwel RF-denervatie genoemd, zodat deze geen pijnprikkels meer kan geleiden. Zo nodig kan de behandeling herhaald worden.

Preventie

Met een aantal leefregels en voedingsadviezen kunt u de klachten van chronische pancreatitis verminderen. De belangrijkste punten om op te letten zijn alcohol en voeding.
Onderzoek heeft aangetoond dat dagelijks gebruik van meerdere glazen alcoholhoudende drank een verhoogde kans geeft op pancreatitis. Om pancreatitis te voorkomen is het belangrijk dat u matig bent met alcohol. Als er al sprake is van een pancreatitis, wordt alcohol volstrekt afgeraden.

Het is verstandig om uw maaltijden in kleine porties te verdelen over de dag. Een diëtiste kan u helpen met een dieetadvies dat is afgestemd op de aard en de ernst van uw klachten.

Voor uw algehele gezondheid is het verstandig om niet te roken. Daarnaast is het bewezen dat roken een negatief effect heeft op pancreatitis. Daarom is het belangrijk om te stoppen met roken.