Wat is een frozen shoulder?

Een ‘frozen shoulder’ betekent letterlijk een ‘bevroren schouder’. Deze term gaat niet over de temperatuur van de schouder, maar over stijfheid van het schoudergewricht. Er is sprake van een te strak gewrichts-kapsel, waardoor de schouder niet goed genoeg bewegen. Vroeger werd dit ook “capsulitis adhesiva” genoemd.
Wanneer schouders stijf worden zonder enige aanleiding spreken we van een primaire of idiopathische frozen shoulder. Er is dan sprake van een kapselontsteking waardoor het kapsel verkort raakt. Een frozen shoulder kan zich ook ontwikkelen na een langdurige bewegingsbeperking als gevolg van een ongeluk of operatie aan het gewricht, een secundaire frozen shoulder.

Symptomen

De klachten bestaan uit schouderpijn die verergert bij bewegen van de arm. De nachtrust is vaak verstoord door de pijnklachten. Er kan uitstraling zijn naar de nek, de bovenarm of de hand en tintelingen in de hand. De schouder verstijft geleidelijk en de mate van stijfheid bepaalt de mate van de bewegingsbeperking.
In het verloop van de aandoening worden drie stadia onderscheiden die elkaar opvolgen, en welke een variabele duur hebben:

  • Fase 1: Dit is de 'verstijvende' fase (freezing), die zes weken tot maximaal negen maanden kan duren. De pijn neemt geleidelijk toe en tegelijkertijd neemt de beweeglijkheid af.
  • Fase 2: Deze fase wordt de 'frozen fase' genoemd. De pijn neemt langzaam af, maar de stijfheid blijft. Deze fase kan tussen de vier en twaalf maanden duren.
  • Fase 3: De laatste fase, de zogenaamde 'ontdooiende' fase. De pijn verdwijnt naar de achtergrond en de beweeglijkheid keert langzaam terug. Deze fase duurt zo'n twee tot twaalf maanden.

Oorzaken

De oorzaken van een frozen shoulder zijn niet altijd bekend, maar kunnen te maken hebben met een onderliggend ontstekingsproces. Een frozen shoulder kan ontstaan:

  • Na een val of na ontwrichting van de schouder.
  • Als reactie op een peesontsteking of slijmbeursontsteking aan de schouder.
  • Na een beroerte.
  • Na een langdurige bewegingsbeperking als gevolg van een ongeluk of operatie aan het schoudergewricht.

In feite kan elke situatie die je ervan weerhoudt de schouder of arm te bewegen een risico vormen en mogelijk leiden tot een frozen shoulder. Maar niet altijd valt er een duidelijke oorzaak aan te wijzen.

Risicofactoren

Uit studies is gebleken dat een frozen shoulder vaker voorkomt bij mensen met:

  • Diabetes.
  • Hartproblemen.
  • Schildklieraandoeningen.
  • Een klinische depressie.
  • De ziekte van Parkinson.

Diagnose

De diagnose is eenvoudig te stellen door lichamelijk onderzoek. Er een forse bewegingsbeperking van het schoudergewricht, vooral de draaibewegingen (rotaties) zijn beperkt.
Volgens de criteria in de literatuur is er sprake van een "echte" frozen shoulder, indien er gedurende meer dan drie maanden schouderklachten zijn, er een draaibewegingsbeperking van meer dan 50% naar buiten is en in de andere richtingen minimaal twee bewegingen 25% of meer beperkt zijn.
In de praktijk komen vaak situaties voor waarbij de beperking minder is dan 50%, maar die wel berusten op dezelfde aandoening (gedeeltelijke frozen schoulder). De behandeling is hetzelfde bij beide situaties.

Behandeling

In de ontstekingsfase (freezing, fase 1) werkt fysiotherapie vaak averechts, het beste kan gewacht worden tot na deze fase. In de freezing fase worden soms injecties met ontstekingremmende medicatie (corticosteroïden) in het gewricht (intra-articulair) gegeven. Hiervoor is beperkt bewijs en na 3 tot 6 maanden na start van de klachten hebben deze injecties geen voordeel meer ten opzichte van andere conservatieve behandelingen.
Over fysiotherapie tijdens de daaropvolgende fases (de frozen fase en de ontdooiende fase) bestaan verschillende meningen. Er is een stroming die adviseert niets te doen omdat de schouder na lange tijd spontaan herstelt. Er zijn wetenschappelijke onderzoeken die laten zien dat de duur van het herstel niet langer is zonder therapie en fysiotherapie kan meer pijn opleveren.
Maar volgens andere wetenschappelijk onderzoeken blijkt dat specialistische fysiotherapie de schouder juist sneller zouden kunnen laten herstellen. Binnen een periode van 3 maanden zou de beweeglijkheid dan toenemen en de pijn overeenkomstig afnemen. Vanuit het Radboudumc wordt aanbevolen om frozen shoulder te behandelen met manuele therapie en/of oefentherapie. Om het herstel te ondersteunen en terugval te voorkomen wordt pijnstillende medicatie voorgeschreven. Meestal bestaat die pijnstilling uit paracetamol en ontstekingsremmende pijnstillers (NSAID’s) zoals diclofenac of ibuprofen. In hardnekkige gevallen kan een zenuwblokkade worden gezet of zwaardere pijnstilling worden voorgeschreven door een pijnspecialist.
Een operatieve behandeling is zelden nodig. Een operatie aan een frozen schoulder wordt alleen uitgevoerd als de stijfheid niet verbetert na anderhalf tot twee jaar.